Aniden gelişen ve kısa süreli bilinç kaybı olarak tanımlanan bayılma (senkop), yaşayan kişi ve tanık olanlar için oldukça korkutucu bir deneyimdir. Çoğu zaman altında basit ve zararsız nedenler yatsa da, bayılma bazen altta yatan ciddi bir kalp hastalığının ilk ve tek belirtisi olabilir. Bu nedenle her bayılma vakasının bir uzman tarafından dikkatle değerlendirilmesi gerekir.
Bayılma (Senkop) Nedir?
Senkop, beyne giden kan akımının geçici olarak azalması sonucu ortaya çıkan, kısa süreli, ani ve kendiliğinden düzelen bilinç kaybı durumudur. Bu esnada kişi yığılır, çünkü vücut beyne kan akışını kolaylaştırmak için kendini yatay pozisyona getirmeye çalışır. Bilinç genellikle 1-2 dakika içinde tamamen geri döner.
Bayılma (Senkop) Neden Olur?
Senkopun altında yatan nedenler üç ana grupta toplanabilir:
- Refleks Senkop (Vazovagal Bayılma): En sık görülen bayılma türüdür ve genellikle zararsızdır. Kan görme, iğne yapılması, aşırı ağrı, uzun süre ayakta kalma, sıcak ve kalabalık ortamlar, ani ve kötü bir haber alma gibi tetikleyicilerle sinir sisteminin verdiği abartılı bir yanıt sonucu kan basıncı ve kalp hızının aniden düşmesiyle oluşur.
- Postural (Ortostatik) Hipotansiyon: Oturur veya yatar pozisyondayken aniden ayağa kalkınca kan basıncının düşmesi sonucu oluşan bayılmadır. Vücudun pozisyon değişikliğine yeterince hızlı adapte olamaması sonucu oluşur. Sıvı kaybı (dehidratasyon), bazı tansiyon ilaçları ve ileri yaş bu duruma zemin hazırlayabilir.
- Kardiyak (Kalp Kaynaklı) Senkop: En tehlikeli bayılma türüdür ve altta yatan ciddi bir kalp sorununa işaret eder. Hayati risk taşıyabileceğinden mutlaka araştırılması gerekir. Başlıca kardiyak nedenler şunlardır:
- Ritim Bozuklukları (Aritmiler): Kalbin çok hızlı (ventriküler taşikardi) veya çok yavaş (ileri derece bloklar) atması.
- Yapısal Kalp Hastalıkları: İleri derecede aort darlığı, kalp yetmezliği, kalp kası hastalıkları (kardiyomiyopati), kalp krizi.
Bayılma (Senkop) Belirtileri Nelerdir?
Bayılma aniden olsa da, öncesinde genellikle bazı uyarıcı belirtiler hissedilir. Bu "presenkop" dönemi belirtileri şunlardır:
- Gözlerin kararması
- Baş dönmesi, sersemlik hissi
- Mide bulantısı, karında rahatsızlık hissi
- Soğuk terleme, solgunlaşma
- Çevredeki seslerin uğultu şeklinde duyulması
- Bacaklarda güçsüzlük, ayakta duramama hissi
Bu belirtileri hissettiğiniz anda hemen yere oturmak veya uzanmak, beyne kan akışını artırarak tam bir bilinç kaybını önleyebilir.
Bayılma (Senkop) Tanısı Nasıl Koyulur?
Bayılmanın nedenini bulmak, doğru tedavi için en önemli adımdır. Bir Samsun Kalp Doktoru olarak Doç. Dr. Sefa Gül, tanı sürecini şu adımlarla yönetir:
- Detaylı Öykü ve Fiziki Muayene: Bayılma öncesinde ne yaptığınız, hissettiğiniz belirtiler, bayılma anı hakkında tanıkların gözlemleri ve kullandığınız ilaçlar gibi bilgiler tanıda en değerli ipuçlarını verir.
- Elektrokardiyografi (EKG): Altta yatan bir ritim bozukluğu veya kalp hastalığına dair bulguları araştırmak için yapılan ilk ve temel testtir.
- Ekokardiyografi (EKO): Kalp ultrasonu ile kalbin yapısı, kapakları ve kasılma gücü detaylı olarak incelenir.
- Ritim Holter: Şüphelenilen ritim bozukluğunu yakalamak için 24-48 saat (veya daha uzun) boyunca kalp ritmini kaydeden taşınabilir cihazdır.
- Eğik Masa Testi (Tilt Table Test): Özellikle refleks senkoptan şüphelenilen durumlarda, hastanın yatış pozisyonundan dikey pozisyona getirildiği bir masada kan basıncı ve nabız değişikliklerinin izlendiği özel bir testtir.
- Elektrofizyolojik Çalışma (EPS): Ciddi ritim bozukluğu şüphesi olan hastalarda, kasıktan kalbe ilerletilen özel kateterlerle kalbin elektriksel sisteminin detaylı incelendiği ileri bir tanı yöntemidir.
Senkop Tedavisi Nasıldır?
Senkop tedavisi, altta yatan nedene göre tamamen farklılık gösterir:
- Refleks Senkop Tedavisi: Genellikle yaşam tarzı değişiklikleri yeterlidir. Bayılmayı tetikleyen durumlardan (uzun süre aç kalmak, susuz kalmak, kalabalık ortamlar vb.) kaçınmak, bol sıvı tüketmek, bacak bacak üstüne atma gibi karşı basınç manevralarını öğrenmek önerilir.
- Ortostatik Hipotansiyon Tedavisi: Bol sıvı alımı, tuz tüketiminin ayarlanması ve kullanılan ilaçların yeniden düzenlenmesi genellikle sorunu çözer. Gerekli durumlarda varis çorapları önerilebilir.
- Kardiyak Senkop Tedavisi: Tedavi, altta yatan kalp hastalığına yöneliktir.
- Kalp Pili (Pacemaker): Kalbin yavaşlamasına bağlı bayılmalarda kalıcı çözümdür.
- ICD (Şok Veren Kalp Pili): Hayatı tehdit eden hızlı ritim bozukluklarına bağlı bayılmalarda hayat kurtarıcıdır.
- Ablasyon Tedavisi: Taşikardiye neden olan ritim bozukluklarında kalıcı tedavi sağlayabilir.
- Kapak Ameliyatı veya Stentleme: Altta yatan kapak darlığı veya damar tıkanıklığı gibi sorunların çözülmesini içerir.
Bayılmanın nedeninin doğru bir şekilde ortaya konması ve en uygun tedavinin planlanması için alanında uzman bir Samsun Kalp Doktoru tarafından değerlendirilmeniz büyük önem taşır.
Sık Sorulan Sorular
Bayılan birini gördüğümde ne yapmalıyım?
Öncelikle sakin olun. Kişiyi sırt üstü yatırın ve bacaklarını kalp seviyesinden yukarı kaldırın. Bu, beyne kan akışını artıracaktır. Sıkı kıyafetlerini (kravat, gömlek yakası vb.) gevşetin. Kişi kendine geldikten sonra hemen ayağa kaldırmayın, bir süre dinlenmesini sağlayın. Bilinç 5 dakikadan uzun sürede geri gelmezse veya nöbet geçirme gibi durumlar varsa hemen 112'yi arayın.
Her bayılma kalp hastalığı belirtisi midir?
Hayır. Bayılmaların büyük bir çoğunluğu, özellikle gençlerde görülenler, vazovagal senkop gibi iyi huylu nedenlere bağlıdır. Ancak bayılma; efor sırasında veya yatarken oluyorsa, ailede ani ölüm öyküsü varsa veya bilinen bir kalp hastalığı mevcutsa, altta yatan nedenin kalp hastalığı olma ihtimali yüksektir ve bu durum acil tıbbi değerlendirme gerektirir.
Bayılma ile epilepsi (sara) nöbeti nasıl ayırt edilir?
Klasik bayılmada kişi genellikle solgunlaşır, terler ve gevşek bir şekilde yığılır, bilinç kısa sürede geri döner. Epilepsi nöbetinde ise genellikle bilinç kaybı daha uzun sürer, vücutta kasılmalar, titreme, ağızdan köpük gelmesi ve idrar kaçırma gibi bulgular olabilir. Nöbet sonrası sersemlik ve uyku hali daha belirgindir. Ayırıcı tanıyı mutlaka bir hekim yapmalıdır.
Tansiyonum düşünce hep bayılacak gibi oluyorum, bu normal mi?
Düşük tansiyon (hipotansiyon) tek başına bir hastalık değildir, ancak belirti veriyorsa önemlidir. Özellikle ayağa kalkınca olan baş dönmeleri ve bayılma hissi ortostatik hipotansiyona işaret edebilir. Bol sıvı tüketimi ve doktorunuzun önerileri ile bu durumu yönetebilirsiniz. Bu şikayetleriniz varsa, bir uzmana danışmanız en doğrusu olacaktır.
İletişime Geçin
Doktora Danış
Hakkımda
2011 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldum. 2012-2016 yılları arasında Dokuz Eylül Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yaptım ve Kardiyoloji Asistanlığı sürecini tamamladım.