Vücudumuzdaki her organ ve doku gibi, bacaklarımızın da sağlıklı kalabilmesi ve fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için oksijen ve besin açısından zengin kana ihtiyacı vardır. Bu kan, atardamarlar (arterler) adı verilen damarlar aracılığıyla taşınır. Ancak zamanla, özellikle sigara kullanımı, diyabet ve yüksek kolesterol gibi faktörlerin etkisiyle, bu atardamarların duvarlarında "plak" adı verilen yağ ve kireç birikintileri oluşur. Bu durum, tıp dilinde ateroskleroz (damar sertliği) olarak bilinir ve bacaklara giden kan akışının azalmasına, hatta tamamen durmasına neden olabilir.
Periferik arter hastalığı olarak da bilinen bacak damar tıkanıklığı, yalnızca yürüme gibi basit eylemleri kısıtlamakla kalmaz, aynı zamanda tedavi edilmediğinde bacaklarda iyileşmeyen yaralara, kangrene ve uzuv kaybına (amputasyon) yol açabilen ciddi bir sağlık sorunudur. Ayrıca bu hastalık, kalp krizi ve inme riskinin de önemli bir habercisidir.
Bacak Damar Tıkanıklığı Nedir?
Bacak damar tıkanıklığı, kalpten bacaklara ve ayaklara kan taşıyan atardamarların ateroskleroz nedeniyle daralması veya tıkanmasıdır. Bu daralma, bacak kaslarının ve dokularının, özellikle efor sırasında ihtiyaç duydukları kanı yeterli miktarda alamamasına yol açar. Hastalık başlangıçta sinsi ilerleyebilir, ancak zamanla yürüme mesafesini kısaltan ağrılarla kendini belli eder. İleri evrelerde ise istirahat halinde bile ağrıya ve doku hasarına neden olabilir. Bu durum, vücudun genel damar sağlığının bir yansıması olduğu için, sorunun sadece bacaklarla sınırlı olmadığı, kalp ve beyin damarlarının da risk altında olabileceği unutulmamalıdır.
Bacak Damar Tıkanıklığı Neden Olur?
Bacak damar tıkanıklığının temel nedeni, atardamar duvarlarının esnekliğini kaybetmesine ve daralmasına yol açan aterosklerozdur. Bu süreci hızlandıran ve hastalığın ortaya çıkma riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:
- Sigara ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Bacak damar tıkanıklığı için en önemli ve en önlenebilir risk faktörüdür. Nikotin ve diğer kimyasallar, damar duvarına doğrudan zarar vererek plak oluşumunu tetikler ve kanın akışkanlığını azaltır.
- Diyabet (Şeker Hastalığı): Yüksek kan şekeri, damar duvarlarının yapısını bozarak ateroskleroz sürecini belirgin şekilde hızlandırır. Diyabetli hastalarda hastalık daha şiddetli ve daha erken yaşta görülme eğilimindedir.
- Yüksek Kolesterol (Hiperlipidemi): Kandaki yüksek LDL ("kötü") kolesterol seviyeleri, damar duvarında biriken plakların ana maddesini oluşturur.
- Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Sürekli yüksek kan basıncı, atardamar duvarlarında mikro hasarlar oluşturarak plakların yerleşmesi için zemin hazırlar.
- İleri Yaş: Yaş ilerledikçe damar sertliği riski doğal olarak artar.
- Aile Öyküsü: Ailesinde kalp veya damar hastalığı öyküsü bulunan kişilerde risk daha yüksektir.
- Obezite ve Hareketsiz Yaşam: Fazla kilo ve fiziksel aktivite eksikliği, diğer risk faktörlerini (diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol) tetikleyerek dolaylı olarak riski artırır.
Bacak Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler, damardaki darlığın derecesine ve yerine göre değişiklik gösterir. En sık karşılaşılan ve tipik belirti, "kladikasyo" adı verilen yürüme ağrısıdır:
- Eforla Gelen Bacak Ağrısı: Yürüme, merdiven çıkma veya yokuş çıkma gibi aktiviteler sırasında baldır, uyluk veya kalça kaslarında ortaya çıkan kramp tarzı ağrı, yorgunluk veya yanma hissi. Bu ağrı dinlenmekle birkaç dakika içinde geçer.
- İstirahat Ağrısı: Hastalığın ileri evrelerinde, yeterli kan akışı sağlanamadığı için geceleri veya dinlenirken, özellikle ayaklarda ve parmaklarda ortaya çıkan şiddetli ağrı. Bu ağrı, bacağı yataktan aşağı sarkıtmakla hafifleyebilir.
- Ayaklarda Soğukluk ve Renk Değişikliği: Tıkanıklığın olduğu bacak, diğerine göre daha soluk veya mor renkte ve daha soğuk olabilir.
- İyileşmeyen Yaralar: Özellikle ayak parmaklarında, topukta veya ayak üzerinde oluşan küçük yaraların iyileşmemesi veya enfekte olarak ülsere dönüşmesi.
- Bacaklarda Kıl Dökülmesi ve Tırnak Değişiklikleri: Bacak derisinde parlama, incelme, kıllarda dökülme ve ayak tırnaklarında kalınlaşma, yavaş uzama görülebilir.
- Nabız Kaybı: Ayak bileği veya kasık gibi bölgelerde nabzın elle hissedilememesi veya zayıf olması.
Bacak Damar Tıkanıklığı Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis süreci, hastanın şikayetlerinin dinlenmesi ve detaylı bir fiziki muayene ile başlar. Alanında uzman bir Samsun Kalp Doktoru, bacaklardaki nabızları kontrol ederek, damarları dinleyerek ve bacakların görünümünü inceleyerek ön tanı koyabilir. Kesin tanı için ise şu yöntemler kullanılır:
- Ankle-Brakial İndeks (ABI): Kol ve ayak bileğindeki kan basınçlarının ölçülüp oranlanmasıyla yapılan basit, hızlı ve ağrısız bir testtir. Bu oranın düşük çıkması, bacak damarlarında darlık olduğunun güçlü bir göstergesidir.
- Doppler Ultrasonografi: Ses dalgaları kullanılarak damarlardaki kan akışı değerlendirilir. Darlığın yeri ve derecesi hakkında detaylı bilgi sağlar.
- BT veya MR Anjiyografi: Damardan kontrast madde verilerek çekilen bu ileri görüntüleme yöntemleri, damarların üç boyutlu haritasını çıkararak tedavi planlaması için kritik bilgiler sunar.
- Kateter Anjiyografi (DSA): Genellikle tedavi ile aynı seansta uygulanan, altın standart tanı yöntemidir. Kasıktan kateter ile girilerek damarların filmi çekilir ve tıkalı bölge net olarak görüntülenir.
Sonuç
Bacak damar tıkanıklığı, erken teşhis edildiğinde ve doğru yönetildiğinde kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Yürürken bacaklarınızda ortaya çıkan ağrıları "yaşlılığa" veya "yorgunluğa" bağlayıp göz ardı etmeyin. Bu belirtiler, vücudunuzun size gönderdiği önemli bir uyarı sinyali olabilir. Şikayetleriniz varsa, uzuv kaybı, kalp krizi ve inme gibi ciddi sonuçlarla yüzleşmeden önce mutlaka deneyimli bir Samsun Kalp Doktoru tarafından değerlendirilmeniz, sağlığınız ve yaşam kaliteniz için atacağınız en kritik adımdır.
Sık Sorulan Sorular
Yürüme ağrım var, ne zaman doktora gitmeliyim?
- Yürürken düzenli olarak ortaya çıkan ve dinlenince geçen bacak ağrınız varsa, bu durumu ciddiye alıp en kısa zamanda bir kalp ve damar cerrahisi uzmanına başvurmalısınız.
Bacak damarıma stent takıldı, hastalık tamamen geçti mi?
Stent veya balon işlemi tıkalı olan damarı açar ve şikayetlerinizi giderir. Ancak altta yatan damar sertliği (ateroskleroz) sistemik bir hastalıktır. Diğer damarlarınızın tıkanmasını önlemek için sigarayı bırakmak, ilaçlarınızı düzenli kullanmak ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarını benimsemek zorunludur.
Ameliyatsız yöntemlerle her tıkanıklık açılabilir mi?
- Teknolojideki gelişmeler sayesinde artık damar tıkanıklıklarının çok büyük bir bölümü anjiyografik yöntemlerle tedavi edilebilmektedir. Ancak çok uzun segmentli tam tıkanıklıklar veya kireçlenmenin çok yoğun olduğu bazı durumlarda by-pass ameliyatı daha iyi bir seçenek olabilir. Karar, damar yapınıza göre hekiminiz tarafından verilir.
Bu hastalık sadece yaşlılarda mı görülür?
Hastalık en sık 60 yaş üzerinde görülse de, özellikle sigara içen ve diyabeti olan kişilerde çok daha erken yaşlarda (40'lı, 50'li yaşlarda) ortaya çıkabilir.
İletişime Geçin
Doktora Danış
Hakkımda
2011 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldum. 2012-2016 yılları arasında Dokuz Eylül Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak görev yaptım ve Kardiyoloji Asistanlığı sürecini tamamladım.